در تاریخ ۲۵ نوامبر ۲۰۲۵ برابر با ۴ قوس (آذر) ۱۴۰۴، ویژه برنامهای به مناسبت روز جهانی منع خشونت علیه زنان با عنوان "خشونت و ابعاد آن؛ تعریف خشونت و ابعاد حقوقی و حکومتی آن" توسط "جولانگاه زن" از زیرمجموعه های مرکز فرهنگی و اجتماعی خانه مولانا، از طریق پلتفرم گوگل میت برگزار شد. سخنران این نشست خانم روحی شفیعی، جامعهشناس، نویسنده، مترجم و فعال حقوق زنان بود.
برنامه با خیرمقدم و خوشامد گویی توسط خانم ثریا بهبودی، گرداننده نشست، آغاز شد. وی ضمن بیان هدف از برگزاری این ویژه برنامه، توضیح داد که این برنامه از سوی جولانگاه زن، یکی از بخش های خانه مولانا برگزار میشود؛ جایی که با هدف آگاهی رسانی، توانمند سازی و ایجاد فضای گفتوگو برای زنان فعالیت میکند و همواره میکوشد تا موضوعات مرتبط با زیست روزمره و حقوق زنان را با نگاه علمی، کاربردی و جامعه محور بررسی کند. سپس ادامه جلسه را به خانم روحی شفیعی واگذار کرد.
خانم شفیعی سخنان خود را با گرامیداشت روز جهانی منع خشونت علیه زنان آغاز کرد و یادآور شد که این روز برای آن است که بدانیم در چه شرایطی قرار داریم و در چه شرایطی نباید قرار بگیریم. وی با اشاره به این که ۲۵ نوامبر از سوی سازمان ملل متحد بهعنوان روز جهانی مبارزه با خشونت علیه زنان به رسمیت شناخته شده، افزود که سازمان ملل روزهای بسیاری را به مناسبت های مختلف اختصاص داده است و آنان در "کمپین مبارزه با قتلهای ناموسی" نیز تلاش میکنند تا روزی ویژه برای مبارزه با قتلهای ناموسی تعیین شود.
ایشان تأکید کردند که خشونت علیه زنان ابعاد گستردهای دارد و پرداختن به همه جنبه های آن در یک جلسه ممکن نیست. اما در این نشست تصمیم دارد درباره کنوانسیون منع خشونت علیه زنان و نیز خشونت دولتی سخن بگوید، زیرا به باور وی سرچشمه بسیاری از خشونت ها در قوانین و ساختار های حکومتی شکل میگیرد؛ قوانینی که یا تصویب نمیشوند، یا تصویب اما اجرا نمیشوند.
وی اظهار کرد که وظیفه دولتها حفاظت از حقوق و منافع همه شهروندان است؛ زن و مرد. اما در بسیاری کشورها، قوانین به گونهای مردسالارانه تنظیم شده که گویی تنها مردان "شهروند" محسوب میشوند. او یادآور شد که کنوانسیون رفع خشونت علیه زنان که سازمان ملل در سال ۱۹۹۲ تصویب کرد، محصول سالها مبارزه زنان برای توقف خشونت های روا شده علیه آنان است.
همچنان افزود که بسیاری کشورها این کنوانسیون را امضا کردهاند، اما کشورهایی مانند ایران، سریلانکا، سودان، تونگا و آمریکا آن را امضا نکردهاند؛ هرچند در آمریکا بهرغم عدم پیوستن رسمی، بخش هایی از مفاد آن اجرا میشود زیرا جنبش زنان در آنجا فعال و اثرگذار است. و افزود که تلاش های طولانی برای واداشتن جمهوری اسلامی ایران به امضای کنوانسیون ناکام ماند، و حتی در صورت امضا نیز تأثیر اساسی نداشت، زیرا قوانین حکومت اسلامی ذاتاً ضد زن است.
خانم شفیعی توضیح داد که خشونت علیه زنان در قوانین باید تعریف و برای مقابله با آن سازوکار اجرا شود. از جمله اشکال خشونت که برشمرد:
خشونت جنسی
خشونت جسمی
خشونت مالی
جلوگیری از پیشرفت و رشد زنان
انواع سوءاستفادههای جنسی
اجبار زنان به انجام کارهایی که مایل به انجام آن نیستند
و.........
ایشان توضیح دادند که در بسیاری کشورهای غربی، حتی رابطه جنسی اجباری در چارچوب ازدواج جرم تلقی شده و زن میتواند علیه شوهر خود شکایت کند.
و افزودند که در جوامعی مانند منطقه ما، ناآگاهی زنان به این مشکل دامن میزند. این ناآگاهی ناشی از نبود آموزش رسمی و عدم توجه حکومت ها به حقوق زنان است. به بیان او، کتابهای درسی در بسیاری کشورها نه تنها به موضوع برابری جنسیتی نمی پردازند، بلکه گاه حتی نابرابری را تقویت میکنند؛ چه در متون مذهبی و چه در دیگر مباحث.
وی اشاره کرد که مفهوم "تمکین" در برخی قوانین دینی، خود نمونهای از خشونت است و در جوامع غربی غیرقابل پذیرش شمرده میشود.
خانم شفیعی دو مشکل اساسی را برشمرد:
اول_ نفوذ باور های مذهبی نابرابری ساز در قوانین رسمی
دوم_ ناآگاهی سیاست مداران چه زن و چه مرد از حقوق زنان
او تأکید کرد که دولت ها موظفاند اصول برابری جنسیتی را در آموزش، سیاستگذاری و قوانین وارد کنند و به آن پایبند باشند.
و نمونهای از تجربه شخصی در مدارس خارج از کشور ارائه کرد که در آن دانش آموزان دختر و پسر باهم درباره تفاوت های بیولوژیک و نقش های انسانی آموزش میبینند؛ آموزش هایی که با لحن کودکانه، علمی و ساده ارائه میشود و در نتیجه نسل جدید دچار تصور نابرابری نمیشود.
و تأکید کرد که برای مقابله با خشونت باید از خانواده شروع کرد و ابتدا به پسران آموزش داد که با خواهران خود برابرند. به باور او، آگاهی رسانی باید هم از سوی دولت و هم از سوی خانواده انجام شود.
و به نمونهای از ۱۶ قتل ناموسی در ماه گذشته در ایران اشاره کرد و گفت بیشتر قربانیان توسط پدر، برادر، شوهر یا شوهر سابق به قتل رسیدهاند. در بسیاری موارد، مجازات قاتلان بسیار ناچیز است. این موارد بهصورت مستمر در "کمپین قتلهای ناموسی" بررسی میشود.
وی سپس به وضعیت زنان افغانستان پرداخت و توضیح داد که در افغانستان زنان در بسیاری موارد از آموزش، حقوق اجتماعی و حضور در جامعه محروماند. او یادآور شد که در سال ۱۹۶۰ و سال های پس از آن، افغانستان جامعهای رو به مدرن شدن داشت و زنان در جامعه حضور فعال داشتند؛ اما اکنون زنان با محدودیتهای شدید روبهرو هستند.
وی افزود که زنان افغانستان برای رهایی از این وضعیت در حال مبارزهاند و این مسیر امکانپذیر است. نخستین گام، شناخت حقوق، شناخت آنچه از دست رفته، و سپس تلاش برای باز پس گیری آن است.
و در پایان تأکید کرد که زنان باید در محل کار، آموزش و خیابان احساس امنیت داشته باشند، همانگونه که مردان دارند. قوانین باید در همه حوزهها از حقوق زنان حمایت کند و زنان نیز باید آگاهی داشته باشند و حق خود را مطالبه کنند.
وی گفت که دولت ها از سوی مردم انتخاب میشوند و موظفاند از منافع شهروندان دفاع کنند. شهروندان نیز باید از حق رأی آگاهانه استفاده کنند و اگر دولت برخلاف منافع آنان عمل کرد، آن را کنار بزنند. او تأکید کرد که حتی اگر دولت حمایت نکند، آگاهیرسانی مردمی ضروری است و این آگاهی از آموزش پسران و دختران توسط والدین آغاز میشود.
در این برنامه، خانم روحی شفیعی با تمرکز بر مفهوم خشونت علیه زنان، نقش دولت ها در شکل دهی یا مهار خشونت، ضرورت وجود قوانین حمایتی کارآمد، و اهمیت آگاهیسازی و آموزش مستمر سخن گفت. او با اشاره به نمونه هایی از ایران و افغانستان، تأکید کرد که شناخت حقوق، مطالبهگری، آموزش از خانواده و تقویت آگاهی جمعی، اساسی ترین ابزارهای مبارزه با خشونت است و این مسیر تنها با همکاری دولتها، جامعه و خانوادهها به نتیجه میرسد.
در پایان نشست، بخش پرسش و پاسخ با مشارکت فعال اشتراک کنندگان برگزار شد و حاضران دیدگاهها، پرسش ها و تجربه های خود را مطرح کردند. این تعامل سازنده و گفتوگوی جمعی، برنامه را در فضایی پربار و پویا به پایان رساند.
ما ...
